برخی اصطلاحات مهم و رایج بورسی

رونق بازار بورس در این روزها به عنوان یکی از بازارهای سودده در عرصه سرمایه‌گذاری، بر کسی پوشیده نیست. گرانی و نوسانات در بازارهای دیگر مانند بازار طلا و بازار ارز باعث شده است که فعالیت مردم در بورس به عنوان بازاری که حتی می‌شود در آن با سرمایه اندک وارد شد؛ افزایش چشمگیری داشته باشد.

در واقع بورس ارتباط بین عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان سرمایه را تنظیم می‌کند و با قیمت‌گذاری سهامی که شرکت‌ها عرضه می‌کنند تا حدودی از نوسان شدید قیمت‌ها جلوگیری می‌کند.
البته مانند تمام بازارهای دیگر داشتن علم و دانش مرتبط با این بازار جز اولویت‌های ورود به آن است. بازار بورس و سرمایه همانند هر کسب‌ و کار دیگری نیاز به آموزش و آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم کاربردی آن دارد. به همین منظور در این مقاله شما را با برخی اصطلاحات مهم و رایج بورسی آشنا می‌کنیم.

اصطلاحات مهم و رایج بورسی

1. شاخص کل:
از پرکاربردترین اصطلاحات بورسی شاخص کل است و همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن یاد می‌شود. شاخص بورس نشان ‌دهنده سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است و تغییرات آن نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است. پس می‌توان گفت افزایش شاخص کل، الزاماً به معنای سودآوری سهام همه شرکت‌های حاضر در بورس نیست و کاهش شاخص کل هم الزاماً به معنای ضرردهی سهام همه شرکت‌ها در بورس نیست؛ زیرا که میانگین بازدهی در آن محاسبه می‌شود. ممکن است با کاهش شاخص کل برخی از سهامداران دچار ضرر نشوند زیرا سهم ارزنده‌ای در پرتفوی خود دارند و بالعکس.

2. پرتفوی:
پرتفوی به مجموعه یا سبدی از دارایی‌های مالی و سهام‌های شرکت‌های مختلف گفته می‌شود که سرمایه‌گذار آن‌ها را خریداری کرده است. هدف از تشکیل این سبد کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است. همواره کارشناسان این حوزه تأکید دارند که خرید تنها یک سهم و به عبارتی «تک سهم شدن» در بورس صحیح نیست و داشتن چند سهم متنوع در سبد سهام می‌تواند جلوی ضرر را بگیرد؛ زیرا سود یک سهم می‌تواند ضرر سهام دیگر را جبران کند و به این ترتیب ریسک سرمایه‌گذاری کاهش پیدا می‌کند.
پرتفوی یا به صورت مستقیم توسط سرمایه‌گذاران نگهداری می‌شود یا به ‌وسیله سبدگردان‌های حرفه‌ای‌ مدیریت می‌شود.

3. سبدگردان، سبدگردانی:
سبدگردانی به چیدمان صحیح دارایی‌ها در یک سبد گفته میشود که مالکیت آن مختص به یک سرمایه‌گذار است اما این چیدمان توسط شخص دیگری صورت می‌گیرد. در این حالت میزان هر یک از دارایی‌ها و زمان خرید و فروش آن‌ها توسط سبدگردان کاملاً مشخص شده است. در فرآیند سبدگردانی کارشناسان بازار بر‌اساس خصوصیات، سطح ریسک‌پذیری و میزان سرمایه، سبدی مناسب از سهام را برای سرمایه‌گذار تشکیل داده و به‌ صورت مداوم بر آن نظارت دارند.

4. نماد:
نماد، کد یا نام اختصاری شرکت‌هاست که برای شناسایی راحت‌تر مخفف و دسته‌بندی شده‌اند. به عنوان مثال شرکت پالایشگاه نفت اصفهان با نماد «شپنا» یا شرکت ملی مس ایران با نماد «فملی» در بازار بورس معرفی شده‌اند. به طور معمول حرف اول در یک «نماد» نشان‌دهنده صنعت و بخش دوم خلاصه‌ای از نام شرکت است. مثلا تمامی شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران که در گروه پالایشگاهی و شیمیایی فعالیت می‌کنند نمادشان با حرف «ش» شروع می‌شود.

5. کد معاملاتی و کدبورسی:
کد معاملاتی، شناسه مخصوص هر فرد است که قصد سرمایه‌گذاری در بورس را دارد. با ثبت نام در سامانه سجام شما کد بورسی دریافت می‌کنید که شامل 3 حرف اول نام خانوادگی به همراه 5 عدد است. بعد از دریافت کد بورسی لازم است با ثبت نام در کارگزاری کد بورسی یا معاملاتی خود را فعال کنید تا بتوانید به وسیله نرم‌افزارهای آنلاین که کارگزاری در اختیار شما می‌گذارد، خرید و فروش سهام را انجام دهید.

6. بازار اولیه و بازار ثانویه:
بخشی از سهام شرکت‌های تازه‌وارد در بورس در بازار اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد و در بازار ثانویه سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اولیه، مورد معامله قرار می‌گیرد.

7. بازار گاوی:
بازار گاوی زمانی است که قیمت‌ها در حال افزایش هستند و تقاضا بسیار زیاد است در این بازار عرضه به ‌ندرت صورت می‌گیرد و فروشندگان نیز تمایلی برای فروش ندارند. در واقع در بازار گاوی خوش‌بینی افراد زیاد است و سرمایه‌گذاران انتظار دارند این افزایش قیمت همین روند را طی کند. معمولاً شروع بازار گاوی بیانگر گشایش اقتصادی است.

8. بازار خرسی:
بازار خرسی زمانی است که در آن قیمت‌ها در حال کاهش هستند و عرضه بسیار زیاد است. در این حالت خوش‌بینی سرمایه‌گذاران تبدیل به ترس و بدبینی می‌شود. جو منفی بر بازار حاکم می‌شود و سهامداران را از خرید باز می‌دارد.

9. افزایش سرمایه:
شرکت‌های حاضر در بورس برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به افزایش سرمایه اقدام می‌کنند. این شرکت‌ها منابع مالی را برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای و رشد سرمایه‌گذاری‌ها، تأمین سرمایه در گردش، اصلاح ساختار سرمایه و … احتیاج دارند.

افزایش سرمایه به چهار روش انجام می‌شود:

1. از محل سود انباشته و در قالب سهام جایزه
2. از محل آورده نقدی و مطالبات در قالب حق تقدم
3. از محل صرف سهام
4. از محل تجدید ارزیابی

10. حق تقدم خريد:
هنگامی که شركتی برای سرمایه‌گذاری نياز به افزايش سرمايه داشته باشد و بخواهد اين افزايش سرمايه از طريق محل آورده نقدی باشد؛ لازم است سهام عادی جديد منتشر کند و بر اساس قانون بورس موظف است این برگه‌های سهام جدید را ابتدا به سهامداران قبلی خود بدهد و آن‌ها در خرید این برگه‌ها اولویت و حق تقدم دارند. سهامداران قبلی کسانی هستند که در زمان تصويب افزايش سرمايه، سهامدار شركت بوده‌اند و در حال حاضر نیز سهامدار هستند.

11. حد سود و حد ضرر:
هنگامی که معامله‌گر برای میزان سود و زیان خود محدوده‌ قیمتی را مشخص کند و با گذر قیمت از آن محدوده معامله‌گر اقدام به خرید یا فروش سهم ‌کند در واقع برای خود حد ضرر یا حد سود تعیین کرده است. در حد سود سهامدار به میزان مورد نظر خود سود کرده است و حالا قصد خروج از سهم را دارد و در حد ضرر سهامدار به میزان ضرری که در نظر داشته رسیده و با این دید که جلوی ضرر را از هر کجا بگیرد منفعت است از سهم خارج می‌شود. در این حالت خروج از معامله با هدف جلوگیری از زیان بیشتر است.

12. صف خريد و صف فروش:
هرگاه حجم تقاضا برای خرید یک سهم از حجم عرضه آن بيشتر باشد در این حالت صف خرید تشکیل می‌شود تا متقاضیان آن سهم با ورود به صف بتوانند سهم را بخرند. در مقابل، وقتی حجم عرضه يک سهم در بورس، بالا برود و شخصی خواهان خرید آن سهم نباشد براي سهم مذکور صف فروش شکل می‌گيرد.

13. دامنه نوسان:
حداکثر میزان افزایش یا کاهشی که سهم در طول یک روز دارد را دامنه نوسان آن سهم می‌گویند.

14. تحلیل تکنیکال:
در تحلیل تکنیکال تحلیلگران، با توجه به داده‌های بازار و تاریخچه سهم، رفتار آینده‌ی فعالیت بازار مانند قیمت و حجم، را پیش‌بینی می‌کنند. در این نوع تحلیل، به دنبال تشخیص الگوها و روندهایی باید بود که نشان می‌دهند حرکت بعدی سهم چیست تا در پی تشخیص، حرکت قیمتی بعدی تصمیم به نگهداری، خرید یا فروش گرفت.

15. تحلیل بنیادی:
در تحلیل بنیادی تحلیلگران، به بررسی ارزش ذاتی سهم می‌پردازند که این ارزش با زیر نظر گرفتن رویدادهای اقتصادی آن شرکت و ساختار سیاسی موجود صورت می‌گیرد. با در نظر گرفتن صورت‌های مالی و گزارش‌های حسابرسی شده شرکت و با پیش‌بینی سود و زیان آتی آن، ارزش ذاتی شرکت محاسبه می‌شود. هرگاه بین ارزش بازار(ارزشی که سهم در حال معامله شدن با آن ارزش است) و ارزش ذاتی سهم تفاوت زیادی باشد، تصمیم‌گیری برای خرید یا فروش اهمیت پیدا می‌کند.

16. مجمع عادی سالیانه:
مجمعی که هر ساله یک بار تشکیل می‌شود تا عملکرد شرکت‌ها و وظایف مقرر در اساسنامه و سودی که به سهامداران تعلق می‌گیرد در آن بررسی و مشخص شود. شرکت‌ها مجمع عمومی سالیانه خود را باید حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی شرکت اجرا کنند.

17. مجمع عمومی فوق‌العاده:
اگر اتفاقاتی مانند انحلال یا اعلام ورشکستگی و… برای شرکت رخ دهد، خارج از زمان مقرر برای تشکیل مجمع عمومی عادی سالیانه، مجمعی تشکیل می‌شود تا در آن موضوع خاص تصمیم‌گیری شود که به آن مجمع عمومی فوق‌العاده می‌گویند.

18. عرضه اولیه:
زمانی که سهام یک شرکت خصوصی برای اولین بار به بازار عرضه می‌شود تا مردم آن را خریداری کنند به آن عرضه اولیه می‌گویند. عرضه‌های اولیه عموماً توسط شرکت‌های کوچک و تازه راه‌اندازی شده ارائه می‌شوند. البته شرکت‌های بزرگ خصوصی هم که به دنبال تبدیل ‌شدن به سهامی عام هستند، عرضه عمومی اولیه انجام می‌دهند.

19. صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس:
نوعی صندوق‌ سرمایه‌گذاری است که در بازار و در طول روز همانند سهام معامله می‌شوند. به این ترتیب که شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است، می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید یا چند واحد آن را بفروشید. با خرید ETF در واقع شما پول خود را در صندوقی که توسط افرادی خبره مدیریت می‌شود سرمایه‌گذاری می‌کنید.

20. بسته شدن نماد:
در هنگام ایجاد تغییرات اصولی شرکت، لازم است نماد شرکت بسته شود. تغییراتی چون، تغییر محل، افزایش سرمایه، تعیین اعضای هیئت مدیره و … . در این هنگام معاملات سهام شرکت تا زمان تصمیم‌گیری در خصوص آن مورد مشخص تعطیل می‌شود و نماد شرکت در تابلوی بورس در وضعیت متوقف نمایش داده می‌شود.