شاخص VIX در بورس چیست؟

هر شخص به منظور شروع فعالیت مالی در هر بازاری بهتر است در گام اول نسبت به اصطلاحات و عناوین مهم در آن عرصه آشنایی لازم را کسب کند. در همین راستا در بازار بورس عناوین و ابزارهای بسیار متنوعی وجود دارد که سرمایه‌گذاران با استفاده از این ابزار و عناوین به راحتی به برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی معاملاتی خود می‌پردازند. در مقاله “مفاهیم بورسی” بطور مفصل برخی از این عناوین و ابزارها را مورد بررسی قرار داده‌ایم که شما می‌توانید با آن‌ها آشنا شوید. در این میان از بعضی از ابزارها به منظور شناسایی و آگاهی از وضعیت نوسان‌های موجود در بازار استفاده می‌شود که در این صورت سرمایه‌گذاران به راحتی می‌توانند وضعیت بازار را بررسی و ارزیابی کنند. در این مقاله یکی از این ابزارهای مهم به نام شاخص VIX را معرفی خواهیم کرد و نحوه استفاده از این شاخص در معاملات بورس را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

منظور از شاخص VIX چیست؟

شاخص VIX در اصل خلاصه شده عبارت Volatility lndex بوده و یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بازار بورس محسوب می‌شود. در اصل سرمایه‌گذاران آمریکایی از این شاخص در روند معاملات خود به صورت مستمر استفاده می‌کنند. اندیکاتور VIX به نوعی انتظار معامله‌گران در راستای شاخص سهام S & P500 را برای روزهای آینده نمایش می‌دهد. این شاخص در اصل به منظور ابزاری برای اندازه‌گیری میزان هیجان موجود در سهامداران و ریسکی که در بازار وجود دارد استفاده می‌شود.

از این شاخص در بازارهای مالی با نام مستعار شاخص ترس هم استفاده استفاده می‌شود. جالب است بدانید که اکثر فعالان بازارهای مالی به منظور اندازه‌گیری یا ارزیابی وضعیت ریسک موجود در فرایندهای سرمایه‌گذاری از این ابزار یا شاخص معروف استفاده می‌کنند، به نوعی با استفاده از این شاخص میزان ترس و هیجانات سرمایه‌گذاران در بازار مربوطه قابل اندازه‌گیری است. این شاخص به صورت روزانه و مستمر و در نهایت بر اساس درصد قابل محاسبه و اندازه‌گیری است.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع در اصل نوعی اندیکاتور است که با استفاده از آن می‌توان میزان ترس و طمع معامله‌گران را انداره‌گیری کرد. نتیجه این شاخص عددی بین 0 تا 100 است. زمانی که وضعیت بازار خوب باشد، معامله‌گران طمع می‌کنند و برای خرید اقدام می‌کنند و برعکس، هنگامی که اوضاع بازار مناسب نیست، معامله‌گرانی که درگیر ترس می‌شوند، دست به فروش دارایی‌های خود می‌زنند.

به عبارت دیگر معامله‌گران در این وضعیت دچار FOMO می‌شوند. FOMO مخفف عبارت Fear Of Missing Out به معنی ترس از دست دادن است که در نهایت منجر به طمع می‌شود. مثلا فرض کنید قیمت بیت‌ کوین در یک روز به سرعت در حال رشد است. شما فکر می‌کنید که از این موقعیت جا مانده‌اید و در اقدامی سریع، بدون بررسی به ارزشمند بودن این ارز در بازار، آن را خریداری می‌خرید. به این احساس ایجاد شده در فرایند معاملات، فومو گفته می‌شود.

شاخص VIX چگونه شکل گرفته است؟

برای شروع جالب است بدانید در سال 1993 زمانی که بازار مشتقه در حال شکل‌گیری و رشد بوده است از این ابزار به منظور یک معیار برای نوسان ضمنی هشت اختیار خریدوفروش S&P500 به کارگرفته می‌شد. به زبان ساده هدف از به کارگیری این شاخص در آن ابتدا، محاسبه مقدار نوسانات موجود در بازه زمانی کوتاه‌مدت در بازار بوده است. رفته رفته که بازار مشتقه ابعاد بیشتری در بازار پیدا کرد شاخص VIX نیز با معیارهای جدیدتری در این بازار به کارگرفته شد تا جایی که این روزها از این شاخص به عنوان یک فاکتور مهم برای اندازه‌گیری ترس و هیجان موجود در بازارهای مالی به منظور فرآیند سرمایه‌گذاری، استفاده می‌شود. شاخص VIX در بازار اختیار معامله هم استفاده می‌شود چرا که در این بستر هم نوساناتی وجود دارد که با استفاده از شاخص VIX می‌توان میزان آن را بررسی و ارزیابی کرد.

بررسی شاخص VIX در بازار سهام

در یک تعریف ساده باید گفت که منظور از نوسان در بازار سهام، همان بالا و پایین رفتن ارزش قیمتی سهم‌ها در بازار بورس است. سرمایه‌گذاران با بهره‌گیری از ابزارهای موجود در بازار اختیار معامله یا آپشن سعی دارند که برای کم کردن مقدار ریسک در فرآیند سرمایه‌گذاری خود استفاده کنند. در صورتی که در این بستر هیجان اضافی تزریق شده باشد، سهامداران درگیر رفتار غیر طبیعی در بازار می‌شوند که درست در همین موقع افراد حرفه‌ای با استفاده از شاخص VIX به اندازه‌گیری این هیجان و ترس در رفتار سهامداران می‌پردازند.

به این نکته مهم توجه داشته باشید، زمانی که مقدار اندیکاتور VIX در بازار سهام در پایین‌ترین حالت خود قرار گرفته باشد به این معنا است که بازار سهام به بالاترین حالت خود رسیده و هر لحظه امکان ریزش و سقوط ارزش سهم‌ها در این بازار وجود دارد. در این بازه زمانی سهامدارن تا حدودی نگران کم شدن ارزش قیمتی سهم‌های خود هستند که پروسه سرمایه‌گذاری آن‌ها با ریسک همراه خواهد بود.

در نقطه مقابل باید در نظر داشته باشید که مقدار بالای این پارامتر، به معنای در کف بودن ارزش سهم‌ها در بازار بورس است و بهترین موقعیت برای ورود و سرمایه‌گذاری است. در این بازه زمانی هر لحظه امکان جهش و رشد بازار وجود دارد و افراد فعال در این حوزه می‌دانند که باید هرچه سریع‌تر وارد بازار شوند و پروسه خرید سهام را آغاز کنند. به این ترتیب می‌توان گفت که ضریب همبستگی بازار سهام و شاخص VIX معکوس است. محدوده‌هایی که برای شاخص VIX در نظر می‌گیرند به ترتیب زیر است:

• کمتر از ۱۲ به معنی ریسک پایینی است که سرمایه گذاران از آینده است.
• بین ۱۲ تا ۲۰ به معنی ریسک متعادل از آینده است.
• بالای ۲۰ به معنی ریسک زیاد است و سهامداران نسبت به آینده خوش‌بین نیستند.

اندیکاتور VIX چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

در بخش‌های قبلی اشاره کردیم که از شاخص VIX به منظور اندازه‌گیری نوسانات مورد انتظار S&P500 برای 30 روز آینده استفاده می‌شود که با اختیار معامله در بورس شیکاگو مورد محاسبه قرار گرفته می‌شود. فرمولی که برای محاسبه این شاخص وجود دارد کمی پیچیده است اما در نهایت روند ساده‌ای برای اندازه‌گیری پاراکتر مورد نظر، محسوب می‌شود. مولفه‌هایی که در این فرمول استفاده می‌شوند عبارتند از:

• اختیارهای خرید و فروش با نزدیک‌ترین سررسید
• اختیارهای دوره بعد آن با سررسید ۲۳ روز تا ۳۷ روز
• زمان سررسید اختیار
• مقدار آتی شاخص براساس قیمت اعمال اختیار معامله روی شاخص
• نرخ بهره بدون ریسک تا زمان سررسید
• میانه مابه‌التفاوت سفارشات سرخط خرید و فروش اختیار معامله با قیمت اعمال مشخص‌شده

علاوه بر این‌ها موارد دیگری هم برای تحلیل‌گران مهم است که با استفاده از این موارد می‌توانند میزان هیجان یا به اصطلاح ترس موجود در بازار‌های مالی را اندازه‌گیری کنند. به صورت کلی فرمول محاسبه این شاخص بر اساس فرمول زیر است:

• T: زمان تا سررسید
• F: مقدار آتی شاخص براساس قیمت اعمال اختیار معامله روی شاخص
• K₀: اولین قیمت اعمال کمتر از مقدار F
• K_i: قیمت اعمال iامین اختیار معامله out of the money: اختیار خرید اگر K_i>K₀؛ اختیار فروش اگر K_i<K₀؛ هم اختیار فروش و هم اختیار خرید اگر K_i=K₀.
• ΔKi: فاصله بین قیمت‌های اعمال براساس فرمول: ∆K_i=(K_(i+1)-K_(i-1))/ 2
• R: نرخ بهره بدون ریسک تا زمان سررسید
• Q(Ki): میانه مابه‌التفاوت سفارشات سرخط خرید و فروش اختیار معامله با قیمت اعمال K_i

سخن آخر

همان ‌طور که در بخش ابتدایی مقاله اشاره شد، در بازار سرمایه ابزارهای متنوعی به منظور ارزیابی شرایط و به خصوص میزان نوسانات موجود در این بازار وجود دارد. در این میان بعضی از ابزارها از اهمیت و محبوبیت بیشتری برخوردارند که شاخص VIX هم یکی از این ابزارها است. شاخص ویکس در اصل توسط آمریکایی‌ها در روند معاملات بازارهای مالی و به خصوص بازار بورس شیکاگو استفاده می‌شود. با استفاده از این ابزار می‌توان مقدار هیجان و ترس موجود در بازار را اندازه‌گیری و بررسی و بهترین موقعیت برای ورود و خروج از بازار را کشف کرد. در ادامه باید توجه داشت که چون فرآیند اوراق اختیار به شکل کامل در بازارهای مالی ایران انجام نمی‌شود، شاخص VIX در تحلیل بازار بورس ایران کاربرد چندانی ندارد و جای خالی آن احساس می‌شود. در صورتی که این ابزار در بازار بورس ایران قابل استفاده باشد، در بسیاری از شرایط هیجانی بازار می‌توان به صورت منطقی برخورد کرد و میزان ریسک موجود در فرایند سرمایه‌گذاری را اندازه‌گیری کرد. پس به طور کل می‌توان گفت یکی از گزینه‌های پر اهمیت برای چیدن استراتژی مناسب معاملاتی در بورس می‌توانید از شاخص vix استفاده کنید.