حق تقدم سهام چیست و چگونه آن را به سهام تبدیل کنیم؟
اگر در بازار بورس فعالیت می‌کنید، مطمئناً یکی از اصطلاحاتی که بارها به گوش شما خورده؛ حق تقدم سهام است. برای شناخت حق تقدم، در ابتدا باید شناخت مختصری از فرآیند افزایش سرمایه داشته باشیم. زیرا حق تقدم سهام، یکی از مواردی است که بعد از افزایش سرمایه شرکت‌ها رخ می‌دهد. در این مطلب حق تقدم سهام چیست؟ با انواع افزایش سرمایه آشنا می‌شویم و از حق تقدم سهام و نحوه استفاده و خرید و فروش آن می‌گوییم.
افزایش سرمایه چیست؟
لازم است بدانیم که شرکت‌ها، منابع مالی مورد نیاز خود را، از طریق افزایش سرمایه تأمین می‌کنند. در حقیقت، شرکت‌های حاضر در بورس برای گسترش و توسعه طرح‌های خود، اصلاح ساختار مالی خود، افزایش قدرت رقابت‌شان و همچنین بهره‌برداری از پروژه‌های جدیدشان اقدام به ثبت افزایش سرمایه می‌کنند. این کار با دعوت از همه سهامداران به مجمع عمومی فوق‌العاده و تصمیم‌گیری جهت افزایش سرمایه، آغاز شده و در صورتی که به توافق اکثریت سهامداران برسد، فرآیند ثبت افزایش سرمایه وارد مرحله اجرایی می‌شود.
چهار نوع افزایش سرمایه داریم:
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته
- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
- افزایش سرمایه از محل صرف سهام
- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران (حق تقدم سهام)
روش چهارم افزایش سرمایه، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی است. که مبحث حق تقدم، در این نوع افزایش سرمایه مطرح می‌شود.
منظور از حق تقدم سهام در بورس چیست؟
هرگاه یک شرکت جهت تأمین منابع مالی جدید، قصد افزایش سرمایه داشته باشد، به نسبت درصد افزایش سرمایه، آن شرکت موظف است تعداد سهام خود را افزایش دهد. حال برای آنکه درصد مالکیت سهامداران بعد از افزایش سرمایه و افزایش تعداد سهام حفظ شود؛ بر اساس قانون تجارت، برای سهامداران شرکت حقی در نظر گرفته می‌شود.
بر اساس حق تقدم در بورس، هر زمان که شرکتی سهام جدیدی برای فروش منتشر کند، سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید نسبت به سهامداران آتی اولویت دارند. به این اولویت در خرید سهام، حق تقدم خرید سهام می‌گویند.
به طور مثال اگر شرکتی بعد از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده، تصمیم به افزایش سرمایه 50 درصدی بگیرد و بخواهد سهام بیشتری عرضه کند و شما دارای ۱۰۰۰ سهم از آن شرکت باشید، با افزایش سرمایه، میزان مالکیت شما در شرکت نسبت به حالت قبل از افزایش سرمایه، کاهش پیدا می‌کند و همانطور که گفته شد؛ برای اینکه درصد مالکیت شما ثابت بماند، شرکت به شما حق تقدم در خرید سهام جدیدالانتشار را می‌دهد. بنابراین به شما 500 برگه سهام به قیمت اسمی 1000 ریال اختصاص می‌گیرد و یا اگر افزایش سرمایه شرکت 20 درصدی باشد به شما به نسبت مقدار سهام‌تان، 200 برگه سهام تعلق می‌گیرد.
نحوه استفاده از حق تقدم سهام
همانطور که گفتیم، این نوع افزایش سرمایه از محل آورده نقدی صورت می‌گیرد. در حقیقت، هنگامی که شرکت اندوخته یا سود انباشته نداشته باشد تا آن را میان سهامدارانش تقسیم کند و تصمیم بر افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران را داشته باشد، اوراقی را به نام حق تقدم سهام منتشر می‌کند و حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران فعلی خود می‌دهد.
بعد از تصویب این نوع افزایش سرمایه در مجمع، فرمی برای سهامداران ارسال می‌شود به نام گواهی حق تقدم خرید سهام، اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه شرکت در این فرم مشخص شده است؛ اگر سهامدار تمایل داشته باشد که درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کند و در افزایش سرمایه شرکت کند، باید این فرم را در مهلتی که شرکت مشخص کرده است، تکمیل و برای شرکت ارسال کند.
چگونه حق تقدم را به سهم تبدیل کنیم؟
پس از تکمیل فرم یعنی زمانی که سهامدار تصمیم دارد حق تقدم خود را به سهم تبدیل کند، باید مبلغ اسمی سهام را معادل همان مقدار حق تقدمی که در اختیار دارد، به حساب شرکت واریز کند. سهامدار تنها در یک پروسه 60 روزه مهلت دارد که این کار را انجام دهد. که به آن دوره پذیره نویسی 60 روزه می‌گویند. به چند نکته دقت کنیم:
- تمامی اطلاعات مربوط به حق تقدم، مانند: دوره پذیره نویسی ۶۰ روزه، شماره حساب شرکت و فرم افزایش سرمایه در سایت کدال درج و اطلاع‌رسانی می‌شود.
- ارزش اسمی و یا ارزش ریالی همان قیمتی است که بر روی هر برگه اوراق بهادار و یا اوراق قرضه چاپ و منتشر می‌شود که در حال حاضر، در ایران مبلغ آن 1000 ریال است. بنابراین به ازای هر گواهی حق تقدمی که دارید، ۱۰۰۰ ریال پرداخت می‌کنید و ۱ عدد سهم به شما تعلق می‌گیرد.
حال شاید برای شما این سؤال پیش آید که پس از پرداخت مبلغ اسمی، در طی چه مدت حق تقدم به سهم تبدیل می‌شود؟ بعد از پرداخت مبلغ و بعد از اینکه افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شد، حدود 4 تا 6 ماه زمان می‌برد که حق تقدم به سهم تبدیل شود و به صورت خودکار در پرتفوی سهامدار بنشیند.
نحوه فروش حق تقدم
ممکن است برخی از سهامداران یک شرکت، بعد از افزایش سرمایه تمایل نداشته باشند که از حق تقدم خود استفاده کنند. به همین منظور شرکت‌ها با نماد حق تقدم، که در اختیار سهامداران‌شان قرار می‌دهند، این امکان را فراهم می‌کنند که شخص بتواند حق تقدم خود را در بازار به فروش برساند. به همین دلیل بعد از برگزاری مجمع، یک نماد حق تقدم نیز در بازار برای آن شرکت تعریف می‌شود؛ تا سهامداران بتوانند از طریق آن نماد، حق‌های خود را بفروشند.
حق تقدم نیز مانند سهام عادی از طریق کارگزاری و یا از طریق سیستم آنلاین خرید و فروش می‌شود. نکته دیگر اینکه، معمولاً قیمت حق تقدم به اندازه همان مبلغ اسمی (۱۰۰۰ ریال) از قیمت سهم عادی کمتر است. البته این اختلاف می‌تواند به دلایل متعددی مانند وضعیت بازار یا شرایط شرکت، کمتر یا بیشتر از این عدد باشد.
نماد حق تقدم چیست؟
نماد حق تقدم، برای شرکت‌ها با اضافه شدن واژه «ح» به آخر نماد شرکت مذکور، صورت می‌گیرد. به عنوان مثال؛ بعد از برگزاری مجمع شرکت پکویر، یک نماد حق تقدم به نام پکویر ح، در بازار به آن شرکت اختصاص داده شد. تا سهامداران بتوانند از طریق آن نماد، حق تقدم خود را بفروشند.
طبق قوانین بازار بورس، در بازه زمانی کمتر از ۶۰ روز فروش حق تقدم باید انجام شود. در واقع؛ در طول این دو ماه، سهامدار می‌تواند حق تقدمی را که تمایلی برای تبدیل آن به سهم ندارد، به افرادی که در مجمع سهامدار نبوده‌اند؛ بفروشد. افرادی که این حق تقدم‌ها را می‌خرند، باید مبلغ اسمی سهم را به حساب شرکت واریز کنند تا به سهم عادی تبدیل شود. بسیاری از افراد تنها برای نوسان‌گیری به خرید و فروش این حق تقدم‌ها می‌پردازند.
دامنه نوسان در حق تقدم
دلیل اینکه افراد تمایل به نوسان‌گیری حق تقدم‌ها دارند این است که، دامنه نوسان برای خرید و فروش نماد حق تقدم 2 برابر سهام عادی است؛ در واقع یک نماد حق تقدم، در طول روز می‌تواند مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ در صد نوسان داشته باشد و در صورتی که افراد ریسک این جریان را بپذیرند، در بیشترین حالت در روز 20 درصد نوسان را تجربه می‌کنند. در حالی که این دامنه نوسان برای سهام عادی ۱۰ درصد است. همچنین دامنه نوسان برای شرکت‌های فرابورسی، برابر دامنه نوسان سهم اصلی، یعنی 5 درصد است.
حق تقدم استفاده نشده چیست؟
اگر سهامدار با پرداخت مبلغ اسمی، حق تقدم خود را به سهم تبدیل نکند و یا حتی در مهلت مقرر شده نماد حق تقدم خود را نفروشد. در این صورت به این حق تقدم‌ها، حق تقدم استفاده نشده اطلاق می‌شود. در چنین حالتی، شرکت آگهی حراج حق تقدم‌های استفاده نشده را منتشر می‌کند و پس از کسر کارمزد و هزینه‌های خود، پول حاصل از فروش حق تقدم را به حساب سهامدارانش واریز می‌کند. این پروسه حدود یک ماه به طول می‌انجامد.
معمولاً شرکت‌ها با قیمتی نزدیک به قیمت آخرین روزهای معامله، نماد حق تقدم را به فروش می‌رسانند. اما ممکن است از آن قیمت کمتر و یا بیشتر هم بشود.
برای خرید حق تقدم استفاده نشده، باید علاوه بر مبلغ خرید حق‌تقدم‌ها، مبلغ اسمی به ازای هر سهم را در سامانه کارگزاری خود واریز کنید، تا حق تقدم برای شما به سهم آن شرکت تبدیل شود.
مزایای عرضه حق تقدم برای سهامداران و شرکت‌ها چیست؟
- استفاده از حق تقدم سبب می‌شود، سهامداران ضرر نکنند زیرا همانطور که گفته شد؛ سهام جدید با قیمت پایین عرضه می‌شود و قیمت بازار سهام آن شرکت را کاهش می‌دهد. اما حق تقدم میزان مالکیت سهامدار را ثابت نگه می‌دارد.
- حق تقدم باعث می‌شود تأثیر گذاری سهامدار بر روی مدیریت و تصمیمات شرکت، با توجه به اینکه سهامدار حق رأی در مجمع دارد، حفظ شود.
- هنگامی که قیمت سهم کاهش پیدا کند، به تعبیری برای خرید جذاب می‌شود. در این حالت، تقاضا برای خرید آن سهم زیاد می‌شود. افزایش تقاضا با عرضه حق تقدم، برای شرکت یک امتیاز مثبت است.
- قیمت پایین خرید حق تقدم عرضه شده، سبب می‌شود معامله گران آن را خریداری کنند و این امر باعث جذب سرمایه بیشتر برای شرکت می‌شود.
- علاوه بر موارد گفته شده؛ تأمین مالی شرکت از طریق فروش حق تقدم نسبت به فروش سهام عادی، هزینه کمتری برای شرکت به همراه دارد.
سخن آخر
سخن آخر اینکه توجه داشته باشید؛ هر فردی که سهام شرکت را در زمان برگزاری مجمع در اختیار دارد، مشمول تصمیمات مجمع می‌شود. در نتیجه حق تقدم سهام به افرادی تعلق می‌گیرد که، در زمان برگزاری مجمع شرکت، سهامدار آن شرکت باشند.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)