بازار آتی چیست و چگونه در آن معامله کنیم؟
بازار آتی بورس به علت ویژگی‌ها و امکانات ویژه خود توانسته در سراسر دنیا افراد بسیاری را به سرمایه گذاری ترغیب کند. این بازار برای اشخاصی که قصد دارند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند بسیار مناسب است. در این مقاله قصد داریم بازار آتی و مزایا و ویژگی های آن را برای مشتاقان سرمایه‌گذاری در این حوزه معرفی کنیم.
قرار داد آتی چیست؟
به قراردادی که دو طرف قرارداد با یکدیگر توافق می‌کنند که مقدار معینی از کالا را با قیمتی معین و در زمان و مکان معین معامله کنند قرارداد آتی گفته می‌شود.
به تعبیر ساده قرارداد آتی به این معناست که در حال حاضر کالایی را به قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تاریخ تحویل آن را زمان دیگری قرار دهیم و هزینه آن را نیز در زمان دیگری بپردازیم. در واقع چند ماه بعد از این که کالایی را خریداری کرده‌ایم، آن را تحویل گرفته و پولش را پرداخت کنیم. به این نوع قرارداد به علت آن که تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.
به علت این که پرداخت وجه در این نوع قرارداد، در تاریخ مشخصی در آینده صورت می‌گیرد، باید تضمینی وجود داشته باشد. برای تضمین انجام شدن تعهد، خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخص امینی که همان سازمان بورس کالا است قرار می‌دهند.
به طور کلی سه گروه از افراد در بازار آتی بورس فعالیت دارند:
1. خریداران کالا
2. فروشندگان کالا
3. نوسان‌گیرها
همان طور که اشاره کردیم این بازار مناسب کسانی است که قصد دارند ریسک خود را به حداقل برسانند مانند کشاورزانی که می‌خواهند مطمئن باشند در فصل برداشت، نوسان قیمتی را تجربه نمی‌کنند. به همین منظور محصول را با تعیین کردن میزان و زمان و قیمت مشخص به کارخانه‌دار می‌فروشند و در زمان معین مقدار توافق شده را به قیمت مورد توافق تحویل داده و وجه خود را دریافت می‌کنند. به غیر از کشاورزان و تولید کنندگان محصولات غذایی حتی نوسان‌گیران نیز از بازار آتی سود کسب می‌کنند. نوسان‌گیران با پیش‌بینی قیمت محصولات آن‌ها را خرید و فروش می‌کنند. زمانی که پیش بینی کنند کالایی قرار است در آینده افزایش پیدا کند، آن را می‌خرند و در زمان مناسب با قیمت بالاتر می‌فروشند. به این صورت عملا کالایی را ارزان‌تر خریداری و گران‌تر می‌فروشند و از مابه‌التفاوت قیمتی سود کسب می‌کنند.
می‌توان گفت بازار آتی بورس به رونق اقتصادی کمک فراوانی می‌کند و منافع خریدار و فروشنده کالا را تامین می‌کند و فرصت سودسازی برای افرادی را دارد که حتی در گروه اول و دوم یعنی تولید کنندگان و خریداران نیستند.
ویژگی‌های بازار آتی چیست؟
• وجود اهرم در معاملات:
در مواقعی که بخواهیم با وارد آوردن نیرویی اندک، نتیجه‌ایی بزرگ به دست آوریم از اهرم مالی استفاده می‌کنیم. اهرم در معاملات باز آتی یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود در این بازار کالا معامله کنیم. همواره کسانی که هوش مالی خوبی دارند به دنبال یافتن اهرم در سرمایه‌گذاری‌های خود هستند تا بتوانند با مواد اولیه اندک و با کمک اهرم نتیجه بسیاری بگیرند و سود زیادی ببرند. اما به یاد داشته باشید که با یک اشتباه کوچک در وضعیت‌های اهرمی ممکن است شکست‌های مالی غیر قابل جبرانی را تجربه کنید.
• دو طرفه بودن بازار:
در بازار دوطرفه هم از بالا رفتن قیمت و هم از پایین آمدن آن می‌توان سود کرد. در بازارهای نقدی و فیزیکی خریداران کالا به امید افزایش قیمت، آن کالا را خریداری می‌کنند تا در صورت افزایش قیمت آن را بفروشند و سود کسب کنند. در واقع تنها زمانی‌که قیمت‌ها رشد کنند می‌توان سود به دست آورد و وقتی که قیمت کالاهای مورد نظر در حال کاهش است عملاً نمی‌توان انتظار سود داشت. این درحالی است که برخلاف بازار نقدی در معاملات بازار آتی کالا، معامله‌گر هم می‌تواند در راستای افزایش قیمت و هم در راستای کاهش قیمت سود کسب کند. به این ترتیب که وقتی قیمت افزایش دارد، افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام می‌دهند و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند و از طرف دیگر زمانی که حدس می‌زنند که قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش کالا کرده و پس از کاهش قیمت‌ها اقدام به خرید می‌کنند. در این شرایط بدون توجه به شرایط اقتصادی و تنها با تشخیص حرکت قیمت‌ها می‌توان سود کسب کنند.
محصولات مورد معامله در بازار آتی کدامند؟
ابزاری که قیمت و ارزش آن از یک نوع دارایی پایه مشتق می‌شود، ابزار مشتقه نام دارند. در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی مانند محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فرآورده‌های نفتی و باقی محصولات به عنوان دارایی پایه در قراردادهای آتی تعیین می‌شوند.
هم اکنون نیز در بورس کالای ایران محصولاتی چون زیره سبز، زعفران و پسته در قالب قرارداد آتی معامله می‌شوند و امید است با به وجود آمدن شرایط مطلوب‌تر شاهد محصولات بیشتری در این بازار باشیم. البته چنانچه دارایی مورد نظر، کالا باشد قبل از ورد آن به بازار بایست شرایط قبول کالا توسط سازمان بورس مشخص شود. زیرا کالاهای مختلف با شرایط کمیتی و کیفیتی متفاوت در بازار وجود دارند. به عنوان مثال در بورس کالا اقلام کالایی مختلفی نظیر فلزات، کالاهای کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی قابل معامله و پذیرش در بازار آتی هستند به شرط آن که استانداردها و شرایط مورد نظر بورس را کسب کنند. این استانداردها عبارتند از کیفیت کالا، نحوه تحویل، اندازه قراردادها، کارمزدها، جریمه‌ها و… .
مزیت‌ها و منافع بازار آتی چیست؟
در ابتدای مقاله گفتیم که بازار آتی بورس طرفداران بسیاری دارد زیرا منافع آن بسیار است. به طوری که سودهای کلانی را نصیب فعالان این بازار می‌کند.حضور در بازار آتی به شرح زیر است:
• معافیت‌های مالیاتی
• تخصیص سود بانکی به وجه موجود درحساب مشتریان
• امکان برداشت یک روزه موجودی از حساب توسط مشتریان
• واریز روزانه سود و زیان به حساب مشتریان
• کارمزدهای بسیار پایین
• امکان خرید و فروش نامحدود روزانه
• و…
علاوه بر منافع ذکر شده، این بازار مزیت‌هایی برای معامله‌گران خود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. به کشف قیمت کمک می‌کند.
در روند معاملات در بازار آتی، بر اساس تعریفی که از این بازار ارائه شد، قیمت کالای مورد معامله کاملا شفاف و عادلانه و مشخص است. این از ویژگی‌های بسیار مثبت بازار آتی است که با کشف قیمت در این بازار هیچ شک و شبهه‌ایی، نه برای خریدار و نه برای فروشنده به وجود نمی‌آید و در نهایت این شرایط هم به نفع تولیدکننده و هم مصرف‌کننده است.
2. ریسک معامله را کم می‌کند.
ریسک در بازار آتی کمتر از بازار سهام است زیرا در معاملات بازار آتی سرمایه‌گذار می‌تواند دارایی خود را با خرید و فروش به موقع قراردادهای آتی، از قرار گرفتن در معرض نوسانات قیمت بازار حفظ کند و میزان زیان احتمالی خود را کاهش دهد.
3. معاملات توسط اتاق پایاپای بورس تضمین می‌شود.
اتاق پایاپای بورس، پیشتوانه معاملات بورس است و نقش مهمی در تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده در بورس را بر عهده دارد. در واقع اتاق پایاپای بورس پشتوانه قابل اطمینانی برای هر دو طرف معامله است و به این صورت عمل می‌کند که در مقابل خریدار نقش فروشنده و در مقابل فروشنده نقش خریدار را اجرا می‌کند و با این کار می‌تواند ریسک طرف مقابل را حذف کند. اتاق پایاپای بورس تمامی قراردادهای آتی معامله شده در بورس را تضمین کرده و اطمینان خاطری رابرای سرمایه‌گذاران در قراردادهای بازار آتی فراهم می‌آورد.
4. سرعت نقد شوندگی
هر گاه در بازاری خرید و فروش روال روان‌تری داشته باشد این به آن معناست که آن بازار نقد شونده است. یعنی فروشندگان بدون نگرانی و به سرعت می‌توانند کالای خود را بفروشند و خریداران نیز هرگاه بخواهند می‌توانند کالای مورد نظر خود را یافته و خریداری کنند. با این تعریف می‌توان گفت بازار آتی به روند نقدشوندگی در بازار و افزایش نقدینگی در آن سرعت می‌بخشد زیرا در قراردادهای آتی برای آن که سرمایه‌گذاران قادر به فروش قرارداد آتی باشند نیاز به مالک بودن آن کالای مشخص ندارد و با پیش فروش می‌توانند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشند و در صورت نیاز آن را از بازار فیزیکی تهیه کنند.
5. استاندارد شدن قراردادها
بازار بورس، بازار قانون‌مندی است یعنی تمامی قراردادهایی که در بورس پذیرفته می‌شوند الزاما استانداردهای لازم را دارند. همچنین در واحد پذیرش و استاندارد کالا، که از ارکان بورس کالاست محصولات از نظر کمیت و کیفیت با استاندارد تعریف شده توسط بورس تایید می‌شوند. بنابراین محصولاتی که وارد بازار آتی می‌شوند به نوعی به قراردادی استاندارد تبدیل خواهند شد.
6. هزینه اندک معاملات
در فرآیند خرید و فروش و برای آن که میزان سوددهی یک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد میزان هزینه‌ها نقش حیاتی دارد. هر چه هزینه‌ها کمتر باشد سرمایه‌گذاری دلچسب‌تر است. بر همین اساس و طبق تحقیقات نشان داده شده، هزینه معاملات در بازار آتی معادل یک دهم هزینه معاملات سهام است.
سخن آخر
در این مقاله به زبان ساده بازار آتی بورس را معرفی کردیم و مزایا و منافع آن را توضیح دادیم تا شما بتوانید با مطالعه آن با روند سرمایه‌گذاری در این بازار بیشتر آشنا شوید. اما دقت داشته باشید که بازار آتی ماهیتی رقابتی دارد و به همین منظور داشتن دانش کافی و آگاهی از قوانین و دستورالعمل‌‌های آن و توانایی تدوین استراتژی صحیح معاملاتی مختص به این بازار، برای ورود به آن مهم است. مطلع بودن از خطرات و ریسک‌‌های موجود برای اشخاصی که قصد دارند در بازار آتی سرمایه‌گذاری کنند بسیار ضروری است.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)