منظور از معاملات فارکس چیست؟

بازار فارکس شناخته شده‌ترین بازار سرمایه در سطح بین‌الملل است که همه ما بارها نام آن را شنیده‌ایم اما شناخت ما از این بازار چقدر است؟ آیا می‌دانیم منظور از معاملات فارکس چیست؟ در این معاملات چه چیزی تبادل می‌شود؟ و اصلا چرا بازار فارکس تا این حد شناخته شده و محبوب است؟

در ادامه این مقاله به صورت کامل با مفهوم فارکس، چگونگی انجام معامله در آن، مزایا و معایب این بازار آشنا خواهید شد.

فارکس چیست؟

فارکس نام یک بازار بین‌المللی است که در آن ارزهای مختلف با یکدیگر مبادله می‌شوند. کلمه فارکس (Forex) از عبارت Foreign Exchange Market به معنای «بازار تبادل ارزهای خارجی» مشتق شده است. ساز و کار کلی این بازار بر اساس ثبت درخواست تبادل ارز از طرف فروشنده و پذیرش درخواست از طرف خریدار است. البته این کار به صورت مستقیم انجام نمی‌شود. بلکه کارگزاران فارکس به عنوان واسط، بهترین شرایط معامله را برای طرفین فراهم و پس از انجام معامله، مبلغی را به عنوان کارمزد دریافت می‌کنند.

کارگزاران فارکس

مفهوم کلی کارگزاری در همه بازارها تقریبا مشترک است اما قوانین، نحوه نظارت، میزان کارمزد و… کارگزاری‌ها می‌تواند با هم متفاوت باشد. کارگزاران فارکس به دو دسته کلی «کارگزاران بازار اصلی» و «کارگزاران بازارساز» تقسیم می‌شوند. در ادامه زیرمجموعه‌های این دو دسته را بررسی می‌کنیم.

کارگزاران بازار اصلی (No Dealing Desk)

کارگزاران بازار اصلی به صورت آنلاین به هسته معاملات متصل هستند و می‌توانند در لحظه بهترین شرایط معاملاتی را برای طرفین فراهم کنند. کارگزاران بازار اصلی فارکس بر اساس «شرایطی معاملاتی که فراهم می‌کنند» به دو گروه تقسیم می‌شوند:

• پردازش مستقیم بهینه سفارشات (ENC)

مرسوم‌ترین روش انجام معاملات در فارکس، از طریق کارگزاران ENC است. این کارگزاران همه درخواست‌ها را جمع‌آوری می‌کنند، آن‌ها را با هم تطبیق می‌دهند و سودآورترین حالت ممکن برای طرفین را فراهم و به آن‌ها پیشنهاد می‌دهند. این روش کارمزد ثابت ندارد و کارگزار فارکس بر اساس میزان سودی که برای طرفین فراهم کرده است، کارمزد خود را دریافت می‌کند.

• پردازش مستقیم سفارش‌ها (STP)

وقتی فردی درخواستی برای تبادل یک جفت ارزی ثبت می‌کند، کارگزار STP پس از پیدا کردن اولین شرایط مطابق درخواست او، معامله را انجام می‌دهد و کارمزد خود را دریافت می‌کند. در این حالت معامله بر اساس قیمت‌های جهانی انجام می‌شود.

کارگزاران بازارساز (Market Maker)

این کارگزاران صرفا برای خدمات‌دهی به معامله‌گران کشورهای تحریم که نمی‌توانند به هسته مرکزی فارکس متصل شوند، ایجاد شده‌اند.کارگزاران بازارساز بر اساس قیمت‌های حاشیه بازار، برای جفت ارزی مورد معامله قیمت تعیین می‌کنند و کارمزد آن‌ها معمولا ثابت و از پیش تعیین شده است.

جفت ارزی

در پاراگراف‌های قبلی چندین مرتبه از عبارت «جفت ارزی» استفاده شد، اما جفت ارزی چیست؟ به دو ارز مورد معامله در بازار فارکس جفت ارزی می‌گوییم. جفت‌های ارزی بر اساس میزان اعتبارشان به سه دسته «ماژور»، «مینور» و «اگزوتیک» تقسیم می‌شوند. در ادامه هر سه مورد را بررسی می‌کنیم.

• جفت ارزی اصلی یا ماژور (Majors)

ارز اصلی در معاملات فارکس «دلار آمریکا» است. بنابراین در معاملات جفت ارزی ماژور، ارز یک طرف معامله حتما باید دلار آمریکا باشد. همچنین ارز طرف مقابل هم یکی از ارزهای معتبر مانند یورو یا پوند است. معامله‌گران و کارگزاران برای انجام معاملات جفت ارزی ماژور از نام‌های مستعار آن‌ها مثل: Cable برای دلار آمریکا و پوند انگلیس، Fiber برای دلار آمریکا و یورو، Gopher برای دلار آمریکا و ین ژاپن استفاده می‌کنند.

• جفت ارزی فرعی یا مینور (Minors)

جفت ارزی که در آن، هر دو ارز معتبر و شناخته شده باشند، اما ارز هیچ یک از طرفین دلار آمریکا نباشد مینور می‌گویند. معاملات جفت ارزی مینور اصطلاحا کراس هم خوانده می‌شوند. از نمونه جفت‌های ارزی مینور می‌توان یورو – پند انگلیس، یورو – ین ژاپن، پوند انگلیس – دلار کانادا را نام برد.

• جفت ارزی ناشناس یا اگزوتیک (Exotic)

زمانی که فردی بخواهد یک ارز کم‌اعتبار را با ارز شناخته شده معامله کند، به آن جفت ارزی اگزوتیک می‌گویند. مثلا معامله لیر ترکیه با یورو، از نوع اگزوتیک است. این معاملات در بازار فارکس چندان پرطرفدار نیستند.

دقت کنید که در معاملات فارکس، ارزش ارز اهمیت بالایی دارد. چرا که بالا رفتن ارزش ارز یک طرف، می‌تواند باعث کم شدن ارزش ارز طرف مقابل شود. به همین دلیل جفت‌های ارزی با توجه به میزان اعتبار و ارزش دسته‌بندی می‌شوند.

نظارت بر بازار فارکس

معاملات بازار فارکس بر اساس میزان عرضه و تقاضا انجام می‌شوند. در بازار فارکس دامنه نوسان تعیین نمی‌شود و خرید و فروش می‌تواند با اختلاف قیمت زیادی صورت بگیرد و اتفاقا بهره بردن از همین نوسان قیمت، یکی از راه‌های کسب درآمد در فارکس است. بنابراین نهادی مانند سازمان بورس و اوراق بهادار در حوزه بازار فارکس وجود ندارد.

نظارت بر بازار فارکس از طریق نظارت بر کارگزاران آن انجام می‌شود. به عبارت دیگر اگر افراد حقیقی یا حقوقی در معامله خود تخلفی انجام دهند، نهاد نظارتی ناظر بر کارگزار واسط معامله، آن را پیگیری می‌کند. این نهاد نظارتی اصطلاحا رگولاتور نامیده می‌شوند.

داشتن رگولیشن از طرف یک کارگزار، به معنای معتبر بودن آن و تضمین‌کننده وجود ناظر بر عملکرد کارگزار است. پس معامله‌گران می‌توانند زمان انجام معامله، از کارگزاران دارای رگولیشن استفاده کنند و امنیت معامله خود را افزایش دهند. البته رگولاتورها دارای درجه‌بندی هستند. همچنین هر رگولاتور زیر نظر دستگاه اقتصادی کشور مبدا خود فعالیت می‌کند و می‌تواند بر معاملات مربوط به کارگزاران همان کشور نظارت داشته باشد.

معروف‌ترین رگولاتورها NFA آمریکا، FCA انگلستان، BAFIN آلمان، ASIC استرالیا و mifid اتحادیه اروپا هستند.

مزایا و معایب فارکس

وقتی صحبت از مزایا و معایب در بازارهای سرمایه‌گذاری می‌کنیم، صرفا منظورمان یک مورد خوب یا بد نیست. مثلا یک بازار پرریسک و پر سود، از نظر فردی که ریسک‌پذیری کمی دارد، گزینه مناسب سرمایه‌گذاری نیست، اما برای فردی با درجه ریسک‌پذیری بالا، همین بازار، انتخاب خوبی به حساب می‌آید. برای بررسی مزایا و معایب فارکس هم باید ویژگی‌های آن را بررسی کنیم. بنابراین در ادامه به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌شود.

• یکی از ویژگی‌های اصلی فارکس که می‌توان به عنوان مزیت به حساب آورد، 24 ساعته بودن آن است. از آنجایی که معاملات فارکس بین‌المللی هستند و کارگزاران و سیستم‌های بانکی جهانی با یکدیگر به تبادل ارز می‌پردازند، معامله در این بازار از یکشنبه تا جمعه هر هفته به صورت 24 ساعته جریان دارد.
• در بازار فارکس میلیون‌ها معامله‌گر در لحظه به تبادل ارز می‌پردازند و این به معنای بالا بودن نقدینگی در معاملات فارکس است.
• فارکس یک بازار غیر متمرکز است و قیمت‌گذاری در آن بر اساس میزان عرضه و تقاضا انجام می‌شود. از طرف دیگر ریسک‌های سیستماتیک در بازار فارکس پررنگ‌تر از دیگر بازارها هستند. این دو ویژگی باعث بالا رفتن ریسک معاملات می‌شود. به عبارتی معامله‌گر علاوه توانایی تحلیل بازار و پیش‌بینی قیمت، باید از اخبار جهانی و وضعیت کشورهای مختلف باخبر باشد تا بتواند کاهش یا افزایش ارزش ارز مورد نظر را تخمین بزند.
• معامله‌گران پس از مدتی می‌توانند از خدمات اعتباری کارگزاران فارکس استفاده کنند. منظور از خدمات اعتباری، وامی است که کارگزاران فارکس در اختیار معامله‌گران میگذارند. گاهی کارگزاران حتی تا 100 برابر موجودی معامله‌گر را در اختیار او می‌گذارند. البته این رقم بیشتر مخصوص معامله‌گران قَدَر است.
• فارکس برای تازه‌واردان بازار سرمایه، یکی از پرریسک‌ترین گزینه‌‌ها است. بنابراین برای این افراد بهره بردن از ویژگی دمو انتخاب خوبی است. البته این ویژگی در سامانه معاملاتی کارگزاران فراهم می‌شود. در واقع کارگزار یک حساب دمو برای معامله‌گر ایجاد می‌کند. فرد بدون استفاده از سرمایه واقعی وارد بازار فارکس می‌‌شود و با اطلاعات جاری بازار، به صورت مجازی معامله می‌کنند. سپس معامله‌گر می‌تواند متوجه شود که اگر این معامله را واقعا انجام داده بود چقدر سود و زیان می‌برد.
• کارمزد معاملات فارکس بر اساس جفت ارزی معامله‌گران تعیین می‌شود و هر چه ریسک معامله بیشتر باشد، کارمزد آن بالاتر خواهد بود. اما در حالت کلی کارمزد معاملات فارکس از بازارهای سرمایه دیگر مانند بورس کمتر است.

فارکس در ایران

فارکس در ایران از طرف روحانیون و مراجع تقلید ربوی دانسته می‌شود. به همین دلیل مراجع قضایی، شرکت در معاملات فارکس را در کشور ایران غیر قانونی اعلام کرده‌اند. در واقع در بازار فارکس چندین مورد از نظر مسائل شرعی تایید نمی‌شود. اول اینکه تغییر قیمت بدون دامنه نوسان و تنها بر مبنای عرضه و تقاضا است. اگر سودی که فرد کسب می‌کند از حد خاصی بیشتر باشد، در حلال بودن آن شبه وجود دارد.

معمولا افراد با سرمایه اندک وارد بازار فارکس می‌شوند و با اعتباری که از کارگزاران دریافت می‌کنند، می‌توانند معاملات پرحجم و سودده داشته باشند. اگرچه کارگزاری‌ها شرایط مختلفی برای اعطا و بازپرداخت وام دارند، اما از آنجایی که در هر شرایطی در درصدی از سود معامله شریک می‌شوند، ربوی به حساب می‌آیند.

در نهایت به جز مسائل شرعی، خروج ارز از کشور را می‌توان دلیل دیگر مخالفت دولت برای انجام معاملات فارکس در ایران دانست.

سخن آخر

اگرچه پس از مطالعه این مقاله متوجه می‌شویم که منظور از معاملات فارکس چیست اما برای فعالیت در این بازار، موضوع اصلی میزان دانش مالی و تسط بر روش‌های تحلیلی است. معاملات فارکس می‌توانند سود کلان و زیان جبران‌ناپذیر را برای معامله‌گر در پی داشته باشند و این موضوع کاملا بستگی به توانایی مدیریت و مهارت‌های معامله‌گری سرمایه‌گذار دارد.  دقت داشته باشید که سرمایه‌گذاری در فارکس به معنای سرمایه‌گذاری در واحدهای پولی مختلف است و شما برای انجام این این سرمایه‌گذاری، باید بر مسائل اقتصاد کلان کشورها آگاهی داشته باشید.