حباب قیمتی در بورس چیست و چرا ایجاد می شود؟

تقریبا همه ما برای یک بار هم که شده عبارت حباب قیمتی یا حباب سکه، حباب ارز، حباب طلا و … را شنیده‌ایم اما واقعا منظور از این حباب قیمتی در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری چیست؟ دانستن مفهوم حباب قیمتی چه کمکی به سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی خواهد کرد؟ آیا دانستن حباب قیمتی برای فرآیند تصمیم‌گیری‌های مالی اهمیت دارد؟ در این مقاله قصد داریم به مقوله حباب قیمتی در بورس بپردازیم و پاسخ تک تک این پرسش‌ها را مطرح کنیم.

حباب مالی یا اقتصادی چیست؟

عبارت حباب مالی یا اقتصادی با نام‌های دیگری نظیر حباب بازار، حباب سوداگرانه و … هم شناخته می‌شود. از این رو حباب قیمتی در اصل مربوط به فرآیندهای معاملاتی است که در آن یک کالا بیش از ارزش ذاتی و واقعی خود مورد معامله قرار بگیرد. البته این پروسه به صورت دائمی نیست و عوامل مختلفی در آن دخیل است و معمولا در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت شاهد این پدیده در بازارهای مختلف مالی هستیم. همان‌طور که می‌توان پیش‌بینی کرد، نظریات متفاوتی در مورد حباب قیمتی در بازارهای مالی مختلف بیان شده است و در مجموع می‌توان موقتی بودن را یک ویژگی ثابت حباب قیمتی در تمامی بازارها دانست. در ادامه به دلایل رخ دادن حباب قیمتی در بورس و بازارهای دیگر خواهیم پرداخت.

دلیل ایجاد حباب قیمتی چیست؟

طبیعتا دلایل مختلفی برای ایجاد حباب قیمتی در بورس و بازارهای مختلف وجود دارد. اولین دلیل ایجاد حباب قیمتی در بازار، نقدینگی مردم است. در برخی از بازه‌های زمانی نقدینگی مردم به قدری زیاد است که عامل تقاضا در بعضی از بازارها بسیار زیاد می‌شود و همین مورد به راحتی عامل به وجود آورنده حباب قیمتی روی یک محصول خاص است. یعنی در این زمان میزان تقاضا زیاد می‌شود و در این نقطه زمانی امکان گسترش بازار وجود ندارد بنابراین هیجانات در معاملات قالب می‌شود و در نهایت حباب قیمتی به وجود می‌آید. در نهایت، تورم نیز پیش می‌آید و روز به روز بیشتر می‌شود.

در بررسی عوامل بعدی رخ دادن حباب قیمتی در بازارهای مختلف باید به تئوری «احمق بزرگ‌تر» اشاره کنیم. در این تئوری افراد با این که می‌دانند ارزش ذاتی یا واقعی یک محصول در بازار چقدر است، مبلغ بیشتری برای خرید آن محصول پرداخت می‌کنند به این امید که بعد از چند روز محصول را با قیمت بیشتر به دیگران بفروشند! حال فکر کنید که تمامی خریداران این محصول با همین طرز فکر تصمیم‌گیری کنند و محصول دست به دست می‌چرخد. این روند تا آن جایی پیش می‌روند که دیگر کسی تمایل به خرید محصول با آن قیمت زیاد را نخواهد داشت و درست در این نقطه حباب قیمتی که ایجاد شده است به ناچار ترکیده و آن محصول به خصوص باید به ارزش واقعی خود برگردد.

مورد بعدی عامل افزایش نرخ یک محصول یا کالایی در یک بازه زمانی محدود است. در برخی از بازه‌های زمانی مشاهده شده است که قیمت یک محصول تحت شرایطی بالا رفته و افراد بنا به نیاز و ترس به وجود آمده از تمام شدن آن محصول دست به خرید محصول با ارزش بیش از ارزش ذاتی آن می‌زنند. این کار به تنهایی عامل به وجود آورنده حباب قیمتی در بازار است و هیجانات در این مرحله بسیار تاثیرگذار است. این فرایند بسته به نوع محصول ممکن است در بازه زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت یا بلند‌مدت به طول بیانجامد و در نهایت حباب قیمتی به وجود آمده از بین برود. عاملی که باعث رخ دادن چنین پدیده‌ای می شود، عدم تعیین نرخ محصول است. بنا به دلایل مختلف زمانی که نرخ درست محصول در بازار اعلام نشود، فروشندگان به قصد قادر به ایجاد چنین هیجانی در بازارها هستند.

آخرین مورد هم در این فرآیند، عامل تفکر توده‌ای یا قبیله‌ای است. در این پروسه افراد با علم این که قیمت یک محصول بیش از ارزش واقعی آن است اقدام به خرید آن می‌کنند چرا که افراد دیگری قبل از آن‌ها این کار را انجام داده‌اند. همین اقدام عجیب در یک جامعه به راحتی قیمت یک محصول را به صورت پله‌ای بالا می‌برد تا جایی که محصول دچار حباب قیمتی در بازار خواهد شد. روند تا جایی پیش‌ می رود که در یک نقطه با بعضی تدابیر، حباب قیمتی از بین برود.

چند نوع حباب قیمتی داریم؟

به صورت کلی حباب قیمتی به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود. حباب قیمتی مثبت و حباب قیمتی منفی. زمانی که یک محصول در بازار بیش از ارزش واقعی آن عرضه شود و افراد برای خرید آن اقدام کنند حباب قیمتی مثبت در بازار رخ داده است. در نقطه مقابل زمانی که یک محصولی کمتر از ارزش واقعی خود در بازار ارائه شود، حباب قیمتی منفی رخ می‌دهد که این عامل به کل بسیار نادر است و می‌توان گفت که اصلا در هیچ بازاری رخ نمی‌دهد.

بررسی حباب قیمتی در بورس

تا این بخش از مقاله با حباب اقتصادی به خوبی آشنا شدیم. لازم است اشاره کنیم که حباب اقتصادی یا همان حباب قیمتی فقط مختص به بازار محصولات فیزیکی و کالایی نیست و این عامل حتی در بازار بورس هم وجود دارد و سرمایه‌گذاران در این بازار با آن آشنایی کامل دارند.  این عنوان به راحتی قابل پیش‌بینی است به این شکل که یک سرمایه‌گذار در بازار بورس یک سهم را تحت هر شرایطی بیش از ارزش ذاتی یا واقعی آن خریداری کند. عامل تفکر توده‌ای که در بخش قبلی اشاره کردیم در بازار بورس نقش بیشتری دارد و مردم با مشاهده عملکرد برخی از سرمایه‌گذاران در این بازار به اشتباه و بدون استراتژی معاملاتی اقدام به خرید همان سهم با ارزش ذاتی بیش از واقعیت می‌کنند.

به منظور جلو‌گیری از چنین تصمیماتی در بازار بورس شما به عنوان یک سرمایه‌گذار باید دارای استراتژی معاملاتی مناسب باشید و به دور از هرگونه هیجانات و تصمیمات احساسی با دقت تمامی اخبار و اطلاعات مالی منتشر شده از جانب شرکت‌های بورسی را دنبال کنید. در این صورت متوجه خواهید شد که ارزش ذاتی یک سهم چیست و آیا اقدام به خرید یک سهم با فلان قیمت در این بازه زمانی منطقی است یا خیر؟!

این فرایند یعنی حباب قیمتی در بورس حتی ممکن است از جانب شرکت ارائه‌دهنده سهام رخ دهد. به این شکل که ارزش سهام آن شرکت در طولانی مدت امکان رشد نداشته باشد و با افزایش ناگهانی قیمت سهم شرایط هیجانی ایجاد کنند و به واسطه همین حباب قیمتی سرمایه‌گذاران را جذب کنند. در یک نقطه متاسفانه سهم به ارزش واقعی خود برمی‌گردد و بسیاری از سرمایه‌گذاران در این پروسه متضرر خواهند شد.

عوامل دیگری هم برای رخ دادن حباب اقتصادی در بازار بورس وجود دارد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد. عواملی نظیر میزان آگاهی و احتیاط مردم در بازار سرمایه، فعالیت دلالان در بازار سرمایه به منظور کسب سود بسیار بالا و دست‌کاری در سفارشات عادی یک سهم در بازار و تزریق هیجانات در سرمایه‌گذاران، انتشار اخبار اشتباه و در نهایت تصمیم‌گیری‌های احساسی سرمایه‌گذاران درفرآیند خریدوفروش سهام در بازار بورس و …

سخن آخر

عنوان حباب قیمتی در تمامی بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری وجود دارد و فقط مربوط به کالاهای فیزیکی در بازار نیست. منظور از حباب قیمتی این است که یک محصولی بیش از ارزش واقعی خود در بازار به فروش برسد و افراد برای خرید آن اقدام کنند. البته این عامل دلایل مختلفی دارد که به صورت دقیق در این مقاله به بررسی این عوامل پرداختیم. در نهایت باید اشاره کنیم که حباب قیمتی در بورس هم وجود دارد. درست زمانی که یک سهم در بازار بورس بیش از ارزش ذاتی خود مورد معامله قرار می‌گیرد حباب قیمتی در بورس رخ داده است. ما در کل دو نوع حباب قیمتی تحت نام‌های حباب قیمتی مثبت و منفی داریم که در بخش‌های قبلی به آن‌ها اشاره شد. دقت داشته باشید که با علم و آگاهی نسبت به عامل حباب قیمتی در هر بازار مالی و سرمایه‌گذاری می‌توانید تصمیم‌گیری‌های منطقی و درستی داشته باشید و میزان ریسک در سرمایه‌گذاری و متضرر شدن سرمایه خود را به حداقل برسانید.