ارزش تضمین پرتفوی چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

شاید افراد زیادی با موضوع «ارزش تضمین» در بورس آشنا نباشند؛ اما عباراتی چون «خرید اعتباری»، «دریافت اعتبار»، «دریافت وام» یا مشابه این موارد بارها به گوشمان خورده است و احتمالا آنها را تجربه کرده‌ایم. مثلا در رابطه با دریافت وام از بانک، شما نیاز به باز کردن حساب بانکی، بالا بردن گردش حساب و کسب معدل دارید و در نهایت با توجه به امتیاز کسب شده می‌توانید مبلغی را تحت عنوان وام از بانک دریافت کنید.

حالا همین شرایط را برای بازار سرمایه در نظر  بگیرید؛ مثلا تصور کنید که بتوانید با دریافت وام یا اعتبار از کارگزار خود، به خرید سهام بپردازید و بازپرداخت آن طبق اقساط مشخصی صورت بگیرد. حتما برایتان سوال پیش می‌آید که چگونه می‌توان این وام را دریافت کرد؟ مبلغ آن چقدر است و بر چه اساس تعیین می‌شود؟ آیا کارمزدی بابت آن باید پرداخت کرد؟ و شرایط باز پرداخت چگونه است؟

«ارزش تضمین» در واقع گزینه تعیین‌کننده در رابطه با امکان و میزان دریافت اعتبار معاملاتی است؛ که در این مقاله قصد داریم به جزئیات آن و پاسخ سوالات مطرح شده در قبل بپردازیم.

ارزش تضمین چیست و نحوه محاسبه آن

تا این لحظه متوجه شدید که «ارزش تضمین» چیزی شبیه معدل حساب بانکی است که با توجه به آن می‌توان مبالغ متفاوتی را در قالب اعتبار دریافت کرد. همانطور که می‌دانید سهامداران سود اصلی خود را به واسطه خرید هر سهم با قیمت پایین‌تر و فروش آن در زمان مناسب با بالاترین قیمت ممکن کسب می‌کنند. افرادی که از  دانش و مهارت کافی در این زمینه برخوردارند، معمولا معاملات خوبی انجام می‌دهند و تنها مشکل آنها پرداخت مبلغ در زمان خرید است.

در نظر بگیرید یک سهامدار زمان مناسبی را برای خرید سهمی تشخیص می‌دهد، اما نقدینگی وی برای تهیه سهام به اندازه ایده‌آل، کافی نیست؛ بنابراین یا شرایط را از دست داده یا می‌تواند تعداد کمی سهم تهیه کند و سود کمی نصیبش خواهد شد. اما اگر در این شرایط امکان دریافت اعتبار از کارگزار وجود داشته باشد؛ سهامدار می‌تواند به اندازه دلخواه خرید کند و پس از مدتی مبلغ را به کارگزاری برگرداند.

اما کارگزار در چه شرایطی حاضر است مبلغی را در قالب اعتبار یا وام در اختیار معامله‌گر بگذارد؟ اینجا دقیقا زمانی است که ارزش تضمین به کمک سهامدار می‌آید. اگرچه هر کارگزاری می‌تواند تا حد کمی بر روی شرایط اعطای اعتبار مانور دهد، اما طبق قوانین تعیین شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، هر فرد می‌تواند تا سقف 35 درصدِ ارزش پرتفوی خود، وام دریافت کند؛ بنابراین ارزش پرتفوی، تعیین‌کننده میزان دریافت وام است که اصطلاحا ارزش تضمین نامیده می‌شود. به همین ترتیب کارگزار با توجه به آخرین قیمت معامله شده هر سهم موجود در پرتفوی فرد، سقف مبلغ وام را محاسبه و اعلام می‌کند.

ضریب تضمین اعتباری خرید سهام چیست؟

با توجه به توضیحات قبل، باید اکنون به اهمیت «ضریب تضمین اعتباری خرید سهام» پی برده باشید. در حقیقت برای خرید اعتباری سهام، دو موضوع «ضریب تضمین اعتباری» و «ارزش پرتفوی معامله‌گر» اهمیت دارد. در رابطه با ضریب تضمین اعتباری، معامله‌گران و حتی کارگزاران نمی‌توانند دخل و تصرف خاصی داشته باشند. چرا که ضریب تضمین معاملات اعتباری مستقیما از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می‌شود اما ارزش پرتفوی معامله‌گر، وابسته به «تعداد و حجم معاملات وی» و تا حدودی هم شرایطی است که کارگزار فراهم می‌کند. مثلا افراد با شرکت در مسابقات باشگاه مشتریان کارگزاری آگاه، می‌توانند از تخفیف کارمزد معاملات بهره‌مند شوند. با بهره‌مندی از این تخفیف، فرد معاملات بیشتری را انجام می‌دهد و ارزش پرتفوی او بالا می‌رود. در نهایت زمان محاسبه ضریب تضمین اعتباری خرید سهام، مبلغ اعتبار بیشتری به او تعلق می‌گیرد.
پس ضریب تضمین معاملات اعتباری، عددی (درصدی) است که از طرف سازمان بورس اعلام می‌شود و کارگزار طبق آن، پرتفوی شما را مورد بررسی قرار می‌دهد. در نهایت به اندازه درصد ضریب تضمین اعتباری (مثلا 35 درصد)، از ارزش پرتفوی شما، در قالب بسته اعتباری یا وام در اختیارتان قرار خواهد گرفت.

اعطای اعتبار معاملاتی

اعطای اعتبار معاملاتی به سهامداران، امتیازیست که هر کارگزاری باید به صورت مجزا آن را کسب کند؛ در حقیقت تمامی کارگزاران امکان اعطای شرایط خرید اعتباری را به کاربران خود ندارند و هر کارگزار با کسب امتیاز از سازمان بورس و اوراق بهادار، امکان ارائه چنین خدماتی را دریافت می‌کند و می‌تواند طبق شرایطی که بخشی از آن توسط سازمان تعیین می‌شود؛ خدمات اعتباری ارائه دهد.

مثلا کارگزاری آگاه، به عنوان کارگزار رتبه الف، اعتبارات معاملاتی را در قالب وام و بسته‌های اعتباری به کاربران خود اعطا می‌کند. البته ماهیت این دو تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و در نهایت حساب معاملاتی وی شارژ شده و می‌تواند خرید انجام دهد؛ اما این تنوع در ارائه اعتبار به دلیل شرایط متفاوتی است که کاربران از آن برخوردارند؛ بنابراین کارگزاری آگاه شرایطی را فراهم کرده است تا افراد مختلف بتوانند از این خدمات استفاده کنند.

دقت کنید درصد ارزش تضمین که توسط سازمان بورس تعیین می‌شود، قابل تغییر نیست و فرد در نهایت می‌تواند تا سقف 35 درصد از ارزش پرتفوی خود اعتبار دریافت کند؛ حال ممکن است کل 35 درصد را در قالب وام، یا 20 درصد وام و 15 درصد بسته اعتباری یا هر شرایطی که مجموع آن بیش از 35 درصد ارزش پرتفوی نشود را انتخاب کند.

مورد دیگر در رابطه با اعطای اعتبار معاملاتی، قراردادی است که به صورت حضوری عقد می‌شود؛ هر سهامدار برای استفاده از این خدمات، باید به شعب کارگزاری مراجعه کند و با تکمیل فرم‌های مربوطه، قراردادی مدت‌دار (معمولا یک سال) مابین سرمایه‌گذار و کارگزاری بسته می‌شود؛ و مراحل بعدی به صورت آنلاین طی خواهد شد. همچنین وام و بسته اعتباری هر دو فاقد هر گونه سود یا کارمزدی هستند.

بسته اعتباری کارگزاری آگاه

همه کاربران کارگزاری آگاه، دارای یک حساب کاربری در باشگاه مشتریان هستند؛ تمامی خدمات کارگزاری آگاه مانند: اعطای اعتبارات، کلاس‌های مجازی آموزش بورس و… از طریق باشگاه مشتریان ارائه می‌شود و هر فردی دارای دو گزینه «امتیاز باشگاه» و «ریالِ باشگاه» در این فضا است که به واسطه این دو می‌تواند بسته اعتباری دریافت کند.

روال کار به این ترتیب است که افراد به اندازه ریال باشگاه خود می‌توانند بسته اعتباری دریافت کنند؛ مثلا قیمت «بسته 6 ماهه با اعتبار 20 میلیون ریال»، 2 میلیون ریال است؛ بدین معنی که شما باید 2 میلیون «ریالِ باشگاه» داشته باشید تا بتوانید از این خدمات استفاده کنید؛ در صورتی که ریالِ باشگاه شما به اندازه کافی باشد، مرحله بعد ارزش تضمین است؛ یعنی  35 درصد ارزش پرتفوی شما نباید کمتر از ارزش بسته مذکور (20 میلیون ریال) باشد.

حال چگونه می‌توان ریالِ باشگاه را بدست آورد؟ در این بخش «امتیاز باشگاه» است که به کمکتان می‌آید. باشگاه مشتریان دارای 10 سطح است که کاربران با توجه به سطحی که از آن برخوردارند، زمان انجام معاملات تخفیف برایشان لحاظ و مبلغ تخفیف مستقیما به ریال باشگاه افزوده می‌شود؛ و از طرفی برای صعود به قله بالاتر شما نیاز به کسب امتیاز دارید. بنابراین هر قدر امتیاز شما در باشگاه مشتریان آگاه بیشتر شود، سطحتان ارتقا پیدا می‌کند؛ با بالا رفتن سطح، تخفیف معاملات افزایش میابد؛ و در نهایت بیشتر شدن تخفیف موجب افزایش ریال باشگاه خواهد شد.

روش‌های کسب امتیاز در باشگاه مشتریان آگاه:

• با اولین ورود شما به باشگاه، 300 امتیاز و البته 10 هزار تومان به ریال باشگاه اضافه می‌شود.
• ورود روزانه به باشگاه، شامل 10 امتیاز است.
• شرکت در مسابقات و ارائه پاسخ صحیح، باعث کسب امتیاز می‌شود.
• در صورت انتخاب شخصی دیگر به عنوان معرف، امتیازی برای شما در نظر گرفته می‌شود.
• اگر فرد دیگری شما را به عنوان معرف انتخاب کند، امتیازتان افزایش خواهد یافت.
• و آخرین و مهم‌ترین مورد در رابطه با انجام معاملات است که موجب افزایش امتیاز می‌شود.

وام قرض‌الحسنه کارگزاری آگاه

با دریافت وام قرض‌الحسنه کارگزاری آگاه، حساب معاملاتی شما تا مبلغ مشخصی شارژ می‌شود و زمان بازپرداخت آن با توجه به طرحی که انتخاب می‌کنید متفاوت است. اعطای این وام دارای دو شرط است: سطح باشگاه شما 5 یا بالاتر باشد؛، در حساب معاملاتی خود وجهی را نگهداری کنید؛ به عبارتی وام قرض‌الحسنه بر مبنای رسوب پول در حساب معاملاتی مشتریان به آنها تعلق می‌گیرد.

برای استفاده از این خدمات شما باید همواره در حساب معاملاتی خود وجهی را پس‌انداز کنید؛ البته نه به این معنی که وجه ثابت بماند و تغییر نکند؛ شما می‌توانید خرید و فروش را انجام دهید اما باید همواره مبلغی در حسابتان باقی بماند؛ این کار را اصطلاحا «رسوب پول» می‌گویند که کارگزاری ماهانه درصدی از آن محاسبه و در صفحه باشگاه کاربر اعلام می‌کند.

روال کار به این ترتیب است که شما وارد حساب باشگاه خود می‌شوید، در بخش خدمات، وام قرض‌الحسنه را انتخاب می‌کنید و با انتخاب گزینه «ثبت درخواست»، محاسبه رسوب پول آغاز می‌شود؛ که به ترتیب زیر است:

• سطح 1 الی 4 ، ۵۰% مقدار رسوب ماه گذشته
• سطح 5 و 6 ، ۵۰% مقدار رسوب ماه گذشته
• سطح 7 و 8 ، ۵۰% مقدار رسوب ماه گذشته
• سطح 9 و 10، ۵۰% مقدار رسوب ماه گذشته

دقت کنید که تا سطح 4 مقدار رسوب محاسبه می‌شود، اما امکان دریافت وام وجود ندارد و طرح‌های مختلف وام قرض‌الحسنه با دستیابی به سطح پنج، در باشگاه فعال خواهند شد. مثلا اگر 50 درصد از مبلغ رسوب شده در حساب معاملاتی فرد معادل 50 میلیون ریال باشد، او می‌تواند یک وام قرض‌الحسنه 50 میلیون ریالی با بازپرداخت سه ماهه دریافت کند. البته مشروط بر اینکه ارزش تضمین پرتفوی معادل آنچه از طرف سازمان بورس تعیین می‌شود، باشد؛ در مثال ذکر شده 35 درصد ارزش پرتفوی باید برابر یا بیشتر از 50 میلیون ریال باشد.

نکات استفاده از اعتبار معاملاتی

در رابطه با استفاده از اعتبار معاملاتی، لازم است نکاتی را بدانید و قبل از استفاده از خدمات آنها را در نظر بگیرید:

• ارزش تضمین موردی و غیر قابل تغییر یا حذف از طرف کارگزاری‌ها است.
• ارزش تضمین برای بازارهای مختلف بورس متفاوت است و توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می‌شود؛ که در حال حاضر معادل 35 درصد برای بازارهای بورس و اول و دوم فرابورس، 17.5 درصد برای پایه زرد فرابورس، 10.5 درصد برای پایه قرمز، 85 درصد برای اوراق بدهی و 65 درصد برای صندوق‌ها با درآمد ثابت تعیین شده است؛ که ممکن است مشمول تغییر شود.
• بازپرداخت اعتبارات در کارگزاری آگاه، به صورت اقساط نیست و سه روز قبل از پایان موعد مقرر، از حساب معاملاتی فرد کسر خواهد شد.
• در رابطه با درخواست وجه این مورد را در نظر داشته باشید که مبلغ اعتبار در حساب معاملاتی بلوکه خواهد شد. به عنوان مثال اگر اعتبار دریافتی 5 میلیون تومان با بازپرداخت 3 ماهه باشد؛ طی این سه ماه هر درخواست وجهی که صادر کنید؛ 5 میلیون تومان در حساب معاملاتی غیر قابل برداشت می‌ماند و الباقی قابل برداشت است.

سخن آخر

اعتبار معاملاتی یکی از خدمات کاربردی زمان فعالیت در بازار بورس است که لزوم بهره‌مندی از آن «ارزش تضمین سبد سهام» شما خواهد بود. اگرچه قوانین سازمان بورس به مرور تغییر می‌کند و درصدهای اعلام شده کم و زیاد می‌شوند؛ اما استفاده از اعتبارات، سال‌هاست که بین سهامداران رواج دارد و در روند فعالیتتان در این بازار بسیار مفید خواهد بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ارزش تضمین، بسته‌های اعتباری و وام قرض‌الحسنه، همچنین شرکت در کلاس‌های حضوری و مجازی آموزش بورس، می‌توانید به باشگاه مشتریان آگاه مراجعه کنید.